Unite for Oceans: Kudat Ukir Sejarah dengan Penanaman Terumbu Karang Terbesar Negara

  

KUDAT, SABAH – Dalam satu inisiatif yang bukan sahaja monumental dari segi saiz malah signifikan dari sudut pemeliharaan alam sekitar, sebuah sejarah baharu telah tercipta di perairan utara Sabah. Program penanaman fragmen terumbu karang terbesar di Malaysia kini sedang giat dilaksanakan di Taman Tun Mustapha (TTM), Simpang Mengayau, Kudat. Usaha berskala besar ini menyasarkan penanaman sebanyak 12,000 fragmen karang di atas 1,000 struktur rangka logam dan ketika ini sedang melalui proses untuk dimasukkan ke dalam Malaysia Book of Records (MBR) sebagai projek pemulihan terumbu karang paling besar pernah direkodkan di negara ini. Dengan harapan tinggi untuk memulihkan semula ekosistem marin yang semakin terjejas akibat pelbagai tekanan persekitaran, projek ini turut dirancang sebagai pemangkin kepada sektor ekopelancongan, khususnya di kawasan Kudat yang sememangnya terkenal dengan keindahan alam semula jadi.

Tapak pelaksanaan terletak sekitar dua kilometer dari pesisir pantai Tanjung Simpang Mengayau, berhampiran Pulau Kalampunian. Dalam menjayakan program ini, sebanyak 60 penyelam profesional dan lebih 250 peserta bukan penyelam telah berganding bahu, dibantu oleh lima buah bot penghantar yang digunakan untuk mengangkut rangka dari darat ke dasar laut. Rangka logam yang dikenali sebagai "Reef Stars" itu dipasang dengan penuh teliti dan mengikut perancangan saintifik yang tersusun rapi. Program ini menggunakan Sistem Pemulihan Terumbu Karang Berbantu Mars (MARRS), satu pendekatan teknikal yang merangkumi sembilan fasa utama bermula dengan penilaian habitat karang, pembinaan rangka, pengumpulan dan pemecahan fragmen karang, sehinggalah kepada proses pengikatan, penghantaran, pemasangan, susunan rangka berbentuk “Beehive Web” di dasar laut, serta kerja-kerja penyelenggaraan dan pemantauan berterusan.

Menurut Pengarah Lembaga Pemegang Amanah TTS, Dr Maklarin Lakim, pelaksanaan program ini dirancang dengan penuh teliti dan berlandaskan prinsip kelestarian. Antara pendekatan yang diambil ialah hanya 10 peratus daripada setiap koloni karang semulajadi dikutip bagi mengelakkan kerosakan jangka panjang terhadap komuniti karang yang sedia ada. Beliau menjelaskan bahawa projek ini bukan semata-mata bersifat teknikal, sebaliknya merupakan satu bentuk inisiatif jangka panjang yang menyatukan pelbagai pihak dalam usaha memelihara khazanah marin negara. Program ini juga menjadi medium kepada masyarakat setempat untuk turut serta dalam aktiviti pemuliharaan yang memberi impak langsung kepada kehidupan mereka.

Proses pelaksanaan bermula pada 5 Mei dengan pembinaan rangka Reef Stars di Kampung Tajau Laut, di mana bahan logam disalut menggunakan tiga lapisan – bahan anti-karat, resin dan pasir – bagi memastikan ketahanan apabila berada di dalam laut. Pada 13 dan 14 Mei, kerja pengumpulan lebih 20 spesies karang dimulakan dari sekitar perairan TTM, mengikut protokol pemuliharaan yang ketat. Fragmen karang kemudian diproses dan diikat pada rangka antara 15 hingga 18 Mei dengan setiap rangka mengandungi 12 fragmen, menjadikan jumlah keseluruhan sebanyak 12,000 fragmen yang ditanam di lokasi berhampiran pantai Simpang Mengayau. Pada 16 Mei, sebanyak 723 daripada 1,000 rangka berjaya dipasang di tapak penanaman berdekatan Pulau Kalampunian, menandakan satu pencapaian penting dalam keseluruhan misi.

Pengurusan logistik dan keselamatan dalam projek ini juga diatur dengan sangat terperinci. Seramai 12 penyelam bebas ditugaskan menghantar rangka dari permukaan laut ke dasar, manakala 8 penyelam pembina memastikan setiap rangka dipasang kukuh di lokasi yang ditetapkan. Dalam masa sama, 30 penyelam sokongan turut terlibat dalam menyusun rangka serta memastikan proses penanaman berjalan dengan lancar dan selamat. Empat penyelam penyelamat pula sentiasa bersiap siaga bagi menjamin keselamatan semua peserta sepanjang pelaksanaan aktiviti di dasar laut.

Langkah terakhir dalam memastikan program ini mendapat pengiktirafan rasmi ialah pemeriksaan dan pensijilan tapak oleh wakil daripada Malaysia Book of Records. Tiga penyelam MBR, bersama-sama pasukan dari Taman-Taman Sabah (TTS), dijadualkan menjalankan pemeriksaan di lokasi pada Ahad, sebelum sijil pengiktirafan diserahkan kepada TTS pada Isnin, 19 Mei dalam satu majlis pelancaran rasmi bertempat di Dewan Tun Mustapha, Kudat. Majlis pelancaran bertemakan “Unite for Oceans” ini akan disempurnakan oleh Menteri Pelancongan, Kebudayaan dan Alam Sekitar Sabah, Datuk Seri Panglima Christina Liew. Dalam kenyataannya, beliau menyifatkan program ini bukan sekadar projek pemuliharaan biasa, sebaliknya satu pencapaian luar biasa yang menandakan komitmen tinggi Sabah dalam memelihara alam sekitar sambil menjadikan pemuliharaan sebagai produk pelancongan berpotensi.

Christina turut mengucapkan tahniah kepada seluruh pasukan TTS atas pelaksanaan program berskala besar ini, dan menganggap ia sebagai bukti bahawa kerja pemuliharaan mampu dilakukan dengan jayanya jika disokong oleh pelbagai pihak dan dilaksanakan dengan strategi yang betul. Beliau turut menyatakan keyakinan bahawa Tanjung Simpang Mengayau kini bukan sahaja akan dikenali kerana keindahan alam semulajadinya, tetapi juga sebagai lokasi penting bagi projek pemuliharaan marin negara yang terbesar.

Dalam kunjungan hormat kepada menteri sebelum majlis pelancaran, Dr Maklarin Lakim turut memberi taklimat terperinci mengenai keseluruhan proses projek tersebut. Turut hadir dalam kunjungan tersebut ialah Penolong Pengarah Kanan TTS Fazrullah Rizally Abdul Razak, Penolong Pengarah Ak Mohd Rodzan Pg Dahlan, Penolong Pengarah Norhaslam Adin dan Pegawai Taman TTM Ivycleire Edward. Mereka bersama-sama menyampaikan maklumat teknikal dan strategi pelaksanaan projek, sekaligus menjelaskan bahawa kejayaan program ini adalah hasil daripada perancangan teliti dan kerja berpasukan yang padu antara pelbagai agensi dan komuniti setempat.

Apa yang berlaku di Kudat ini sebenarnya lebih daripada sekadar satu projek pemulihan marin. Ia adalah gerakan besar-besaran yang membawa harapan baharu kepada kelestarian sumber laut di Malaysia. Program ini bukan sahaja mendidik masyarakat tentang kepentingan memelihara laut, tetapi juga membuka peluang ekonomi baharu melalui pelancongan lestari dan aktiviti komuniti berasaskan alam sekitar. Dengan struktur karang buatan yang dijangka menjadi habitat kepada pelbagai spesies marin dalam masa beberapa bulan akan datang, kawasan ini berpotensi besar untuk menarik kedatangan pelancong dari dalam dan luar negara.

Tatkala dunia berdepan krisis iklim dan kemerosotan biodiversiti yang semakin kritikal, usaha yang digerakkan di Taman Tun Mustapha ini memberikan satu sinar harapan. Ia membuktikan bahawa perubahan positif masih boleh berlaku apabila ilmu, teknologi, komitmen dan semangat kolektif disatukan. Projek penanaman fragmen terumbu karang terbesar di Malaysia ini tidak sekadar menandakan kejayaan teknikal dalam bidang pemuliharaan, malah menjadi simbol keprihatinan rakyat terhadap alam semula jadi, serta bukti bahawa kita masih mampu memulihkan apa yang telah rosak — selagi kita bersatu untuk lautan. Tanjung Simpang Mengayau kini bukan sahaja berdiri sebagai hujung Borneo, tetapi juga sebagai titik permulaan kepada sebuah gerakan besar untuk menyelamatkan warisan laut yang tidak ternilai.